Jaguar XJR-15
Datum: 2019 I Tekst: Karel de Rijk I Fotografie: Jayson Fong
XJR-15: Angstaanjagende machine
Een van de meest onbekende Jaguars is de XJR-15. De vroege jaren negentig waren de jaren van de Jaguar XJ220, de McLaren F1, de Bugatti EB110, maar vrijwel niemand kent de XJR-15. Deze zeer uitzonderlijke sportwagen van Jaguar, ontstaan naar een idee uit een raceauto, de Jaguar XJR-9 die uitzonderlijke prestaties leverde op Le Mans in 1988. Twee jaar later zouden twee straatracers meedoen met de Silverstone Classic race met de naam XJR-15. Deze Jaguar sportscar ontstond vanuit het idee dat Tom Walkinshaw, met zijn kennis over raceauto’s, misschien wel een snelle sportwagen kon ontwikkelen waarmee je gewoon op de openbare weg zou kunnen rijden.
Kort samengevat is de XJR-15 een tweezits middenmotor sportwagen, die begin jaren ’90 door Jaguar Sport, een samenwerkingsverband van Jaguar en Tom Walkinshaw Racing (TWR) werd gebouwd. Officieel was het een product van Jaguar Sport, maar in realiteit was het puur een TWR-project van Tom Walkinshaw en concurreerde de wagen met de XJ220 die toen bij Jaguar zelf in ontwikkeling was.
Het werd een voor die tijd uitzonderlijke auto, geheel van licht composiet materiaal van versterkt plastic, carbon fiber met Kevlar er doorheen geweven. Het was een race-auto, zoals de Engelsen zo mooi weten te zeggen een: “Group C-spec mid-mounted V12 engine”. Het werd een uitzonderlijk sensationele superbolide en het zou wel eens kunnen zijn dat het de meest ondergewaardeerde sportauto van Jaguar is.
De prijs
Over de prijs van een bijzondere auto, zeker als het over een Jaguar gaat, waar er vandaag de dag nog maar 51 van zijn, wordt meestal erg geheimzinnig gedaan. ‘Prijs op aanvraag.’ Wanneer je denkt dat u voor een XJR-15 minstens een miljoen Euro moet neertellen heb je het mis, je krijgt bij Jaguar Dealer Munsterhuis dan namelijk nog € 50,- terug om te tanken. Dat scheelt ten opzichte van de vraagprijs van 1,2 miljoen, die de huidige Duitse eigenaar in 2016 nog vroeg, een slok op een borrel. Aan de andere kant is het vergeleken met de prijzen die in het verleden geboden werden een stevig bedrag. Begin van deze eeuw kon je nog een fraaie XJR-15 op de kop tikken met een budget tussen de 95.000 en 160.000 GBP. Een paar jaar later, in 2014, werd er nog een exemplaar geveild voor 218.000 GBP. De in 2017 op de veilingen van Bonhams (op Goodwood) en die van Pickles Auction (Gosford Motor Museum) gebrachte exemplaren wisselden niet van eigenaar omdat de minimum prijs niet gehaald werd, ondanks biedingen die gingen tot 395.000 GBP. Met de wetenschap dat de nu bij Munsterhuis aangeboden auto nog niet eens weet dat hij 307 km per uur kan halen, is er weinig vergelijk om te bepalen of het een reële vraagprijs is. Gelukkig iets waar de meesten van ons zich ook niet druk over hoeven te maken.
Jammer
De engineers die de opdracht kregen om de auto te ontwikkelen, werden uitgedaagd om al hun kennis en ervaring met raceauto’s te gebruiken voor een bijzondere straatracer.
Het kon natuurlijk niet uitblijven dat niet het rijcomfort maar de wegligging en de brute kracht het doorslaggevende kenmerk van de auto zouden worden. De brullende 6 liter V12 motor, met 24 kleppen uitgerust, maakt iedere conversatie met de bijrijder tijdens het rijden onmogelijk. Communiceren gaat, net als in een helikopter of straaljager, alleen via de intercom met koptelefoons. Er zijn mensen die dat niet erg vinden, maar de koptelefoon belet je natuurlijk wel om van het monsterlijke motorgehuil te genieten.
Het wordt dus kiezen als je met je vrouw even naar Oberhausen heen en weer rost. Of je haalt de 307 km per uur zwijgend, zonder commentaar, genietend van de angstaanjagend brullende machine of je blijft via de koptelefoon babbelen over de kinderen. Vanzelfsprekend is de auto niet voorzien van een automaat, er moet geschakeld worden, en wel razendsnel wanneer je de 100 km binnen de 3,9 seconden wilt halen. Dit cijfer kan gehaald worden omdat er slechts 1062 kilogram, dat is ongeveer het gewicht van een Volkswagen Golf van destijds, hoeft te worden gelanceerd met de zware motor achter uw stoel. De Carbon Fibre met Kevlar composiet carrosserie is daar zeker debet aan, want de motor weegt best veel en je wilt toch snel naar de honderd, vooral van belang als je haast hebt. De Carbon Fibre body glimt zelfs als een vers gepoetste Jaguar.
De meeste mensen die deze auto kopen rijden er trouwens helemaal niet mee. De auto’s zijn bijna 30 jaar oud en worden alleen maar duurder. Niets geen rijplezier, niets je op een te klein stoeltje wringen en je overgeven aan bruut geweld, zes of acht keer razendsnel schakelend, nee je moet het als investering en belegging zien. Dat er twee van deze auto’s gesneuveld zijn, één platgereden door een ongeval en de andere te water geraakt en verdronken, geeft geen spijtgevoelens, nee integendeel, aha, dat zijn er twee minder, dat geeft meerwaarde.
“Lieve schat, ik heb een klein investerinkje gedaan, over vijf jaar is deze auto een ton meer waard.” Natuurlijk alles zoals gewoonlijk in nauw overleg met je accountant en fiscalist.
Een uniek brutaal Engels beest, waar top engineers hun ziel en zaligheid in hebben gelegd, is geworden tot een beleggingsobject. Jammer van het leder, de 455 pk, de elektronische inspuiting en de soepel schakelende acht versnellingen bak. Een tweedeurs XJR-15 coupe van 1991 met 84 km op de teller, wie bedenkt zoiets? De sultan van Brunei schijnt er een paar te hebben, maar hij zal het niet precies weten. Als u door de lijst met zijn auto’s bent gescrold is uw muis versleten. De ware bedoeling van de Engelsen was toch om er met veel plezier echt mee te rijden.
Verzekeren
Als echte liefhebber heb je na een poosje sparen eindelijk de gelegenheid om de XJR-15 te kopen en je wilt er natuurlijk gewoon mee naar kantoor, onderweg met veel plezier een Porsche bezitter even laten zien wat het verschil is. Voordat je daartoe overgaat bel je met een verzekeraar om te vragen of deze Youngtimer te verzekeren is. Je wilt dat weten, want er zal maar een busje met bouwvakkers, in de haast om op tijd thuis te zijn voor de karbonade met spruitjes, even je achterbumper en de uitlaten in elkaar stampen.
En stel dat het jouw schuld is. Misschien geloof je dit niet, maar je valt met deze auto in een heel speciale klasse auto’s waar zomaar geen indicatie van de premie voor bekend is. Volgens een bij de redactie bekende verzekeringsexpert komt er desgevraagd eerst een antecedentenonderzoek naar de eigenaar. Wanneer dat onderzoek bevredigend is afgerond wordt er gekeken naar de omstandigheden waaronder de auto wordt gestald en naar de persoon die de auto gaat berijden en zijn of haar verleden met betrekking tot schades. Dat betekent dat behalve de prijs van deze waanzinnige creatie van Jaguar ook het stallen en het onderhoud iets speciaals is en er zelfs over de verzekering geheimzinnig wordt gedaan, ook daar is het “prijs op aanvraag”.
Dit is belangrijk te weten voordat je een proefrit gaat maken, want dat is toch het minste wat je als echte liefhebber kunt doen. De prijs vergeet je dan snel en het verbruik doet er niet toe, de sensatie van het ongewone is belangrijk. Recht doen aan wat de Engelse engineers bedoeld hebben. Trouwens een proefrit met de enige XJR-15 die in Nederland te koop staat zal lastig worden. Een auto die in 28 jaar 84 km gereden heeft zal behalve nieuwe remslangen en benzineleidingen een totale renovatie moeten ondergaan, om weer helemaal betrouwbaar te zijn, waarvan de kosten op een kleine € 100.000,- geschat worden. Toch nieuwsgierig geworden naar de prijs die de huidige Duitse eigenaar er voor betaald heeft, is het antwoord dat niemand dat weet. Dit soort zeer exclusieve auto’s worden door de fabriek verkocht aan mensen die meestal al een serie aparte auto’s hebben.
Je wordt als het ware exclusief uitgenodigd zodat je er een mag kopen.
De huidige eigenaar heeft een bod van de Jaguar fabriek, die de auto graag terug wil hebben, afgewezen en wacht op een betere prijs.
Ervaring
Toch is het wel een belevenis om zo’n auto te ‘ervaren’ al sta je er maar naast.
Hij is maar 110 cm hoog, dat betekent dat de bovenkant van de ronde glazen cockpit zo ongeveer tot je navel komt. Brede schouders van zo’n 35 cm aan weerszijden van de zijramen accentueren de glazen koepel zodat je aan een F16 denkt. Die koepel is zo smal dat slecht één ruitenwisser de klus gemakkelijk kan klaren. De middenmoter is door het achterste stuk “glas” van de cockpit te zien. De auto is door Peter Stevens mede ontworpen met behulp van de windtunnel en oogt als een soepel bewegende golf. De twee motorinlaten hebben een ventilator om grote hoeveelheden lucht te kunnen aanzuigen en zitten aan het eind van de brede treeplank links en rechts van de motor en zullen tevens zorgen voor een mooie brul. Het moet een sensatie zijn om bij een race te staan met zestien van deze monsters. Er zijn drie (straat)races verreden in 1991, op 3 circuits: Monaco, Silverstone en Spa.
Je vraagt je af hoe groot die mannen waren. Want met mijn 185 cm, kan ik uit ervaring zeggen, kom je slechts met veel moeite achter het stuur. Dat stuur is gelukkig niet rond maar vlak aan de onderkant zodat je benen wel mee kunnen op avontuur. De boomlange verkoper die ik er naar vroeg ontkende er ooit ingezeten te hebben en was dat ook niet van plan gezien zijn lengte van 2.00 m. Angst is een slechte raadgever, dus toen de verkoper weg was meende ik dat ik het aan onze leden verplicht was om toch even in te stappen om jullie toch ook deelgenoot te maken van die ervaring. Met nooit vertoonde kronkels lukte het om als slangenmens te gaan zitten en eens rustig uithijgend naar het dashboard te kijken. Gelukkig was er niemand bij toen ik er weer uit wilde stappen. Uitstappen is ook niet het goede woord: je er uit wurmen dekt dat gebeuren beter. Omdat je geen been naar buiten kunt krijgen, is de uitstap hilarisch te noemen. Op je handen moet je je er uit zien te werken, de benen achter je aan mee trekkend. Wanneer je eenmaal in het soepele lederen stoeltje zit, voelt dat zeker goed aan. Je zit heerlijk opgesloten zodat je niet heen en weer geslingerd wordt op je stoel. Achteromkijkend zie je door een klein raampje direct achter je stoel de enorme motor zitten. Voor bagage is geen plekje vrij. Wel staat er op het achterdek een enorme “wing” die de auto met geweld op de weg moet drukken als de achterwielaandrijving moet presteren.
Windtunnel en zo
De auto is kennelijk niet bedoeld om er mee op vakantie te gaan. Ook het comfort zal ingewisseld zijn tegen een super wegligging, hoewel er vier onafhankelijke Bilstein schokbrekers gemonteerd zijn. Natuurlijk is de bodemplaat volstrekt vlak, immers de uitlaten komen direct uit de motor boven de bumper, als je daarvan al kunt spreken. De auto heeft 480 cm lengte en is 190 cm breed. Het dashboard oogt zoals je verwacht in een sports car. Vier kleine klokjes dienen voor metingen van de sappen in de motor en twee dikke in het oog springende niet te missen klokken geven inzicht in snelheid en omwentelingen. Het vastsnoeren vraagt kennelijk enige toelichting, want je wordt via een vaste sticker aangeraden om eerst ‘page 19’ van het handboek op te zoeken… Dat geldt ook voor het starten: eerst ‘page 21’ van het ‘owners manual’ lezen. Zo doende kun je voor het instappen, vastsnoeren en starten, inclusief het lezen van de juiste handelingen, gerust een minuut of 10 uittrekken. Het boekje van deze auto zal als nieuw zijn, want met 84 km op de teller kan er niet veel nageplozen zijn.
Als je de 4-punts gordels om hebt, kan het startritueel beginnen. Om voldoende brandstoftoevoer te hebben, de minimumdruk is 2 bar, laat je de startmotor draaien. Daarna kan je de startknop induwen en komt de motor tot leven. Als de motor aanslaat, is het tijd om de eerdergenoemde koptelefoons op te zetten. Door de volledige afwezigheid van geluidsisolatie en omdat de motor direct achter de voorstoelen zit, breekt een kakofonie van geluid los. Het geluid binnen is indrukwekkend en gevoelsmatig nog harder dan buiten. Zet de versnelling in zijn 1 en zorg dat het toerental boven de 2000 tpm ligt en laat langzaam de koppeling opkomen. Dan blijkt gelijk dat de XJR-15 niet van lage snelheden houdt. Het idee in een file terecht te komen is wat dat betreft een horrorscenario.
We moeten niet de fout maken met ogen van vandaag naar de auto te kijken. Dan zijn stalen schijfremmen gewoon een must om het gevaarte weer stil te krijgen na een top van 307 km/u. De elektronische inspuiting, de schakelbak met synchronische transmissie (optioneel) en de genoemde stalen disk breaks met krachtige AP Four-pot remschoenen waren in die dagen vernieuwend te noemen. Evenals het gebruik van de windtunnel, bijzonder! Soms staat er een Jaguar Sport XJR-15 te koop, hoewel het een zeldzaamheid is als er zo’n angstaanjagende machine te koop komt. Ernaar kijken of er over lezen is natuurlijk ook leuk!
De XJR-15 gaat racen
Om de XJR-15 de nodige publiciteit te geven (met als doel de ietwat sportieve rijder over te halen toch vooral een Jaguar te gaan rijden), werd een één merkrace in het leven geroepen, de ‘1991 Jaguar Sport Intercontinentaal Challenge’, moest ruim gezien worden, aangezien de races plaatsvonden in Monaco, Silverstone en Spa. De XJR-15 reed in het voorprogramma van de Formule 1 races, zodat in elk geval voldoende publiek aanwezig was. Zestien eigenaars pakten de handschoen op, wat ruwweg betekende dat een gemêleerde groep van 16 auto’s, van ca een miljoen elk, bestuurd door professionele coureurs én rijke eigenaren -die dachten goede coureurs te zijn- op het circuit werd losgelaten.
Wat opvalt als je de krantenknipsels uit 1991, over de Intercontinental Challenge race erop naleest, is het niet zozeer het prijzengeld van 1 miljoen $ dat in het oog springt, maar vooral dat de eigenaars hun bolides moesten afstaan aan professionele coureurs. Jaguar Sports maakte de dienst uit, deed het onderhoud tijdens de races, prepareerde de auto’s en beloofde 2 XJR-S bolides aan de winnaars van de eerste en tweede plaats na 2 rondes op het circuit van Monaco. De moeite waard dus allemaal. Gezien de eerdergenoemde problemen met instappen, gordels vastmaken en starten, werd besloten tot wat een “rollende start” genoemd wordt.
Dit gebeurde onder het toeziend oog van Tom Walknshaw, die, dat kunnen we gevoeglijk aannemen, er alles van af wist, met name wat er zoal bij het wegrijden komt kijken. Helaas, zo schrijft een verslaggever met Engels understatement, werd de race in Monaco op 11 mei 1991 zonder noemenswaardige incidenten verreden. In Monaco werden 16 rondes verreden en er was slechts een incident met een XJR-15 die gelanceerd werd en in een zwembad terecht kwam. De chauffeur kwam met de schrik vrij en er was blijkbaar gelukkig niemand op dat moment aan het zwemmen. Een Engelsman met de naam David Warwick wist 7/10-de van een seconde sneller over de finish te komen dan de coureur David Brabham.
Hoop op meer spektakel werd gevestigd op de tweede race in Silverstone. Warwick en Brabham, zo gaat het verhaal, startten op Silverstone met 14 andere coureurs, opnieuw rollend over de startlijn. De eerste ronde werd zonder problemen verreden. Al in de tweede ronde ontstond een gevecht tussen Warwick en Brabham. Warwick reed lek en raakte bij de inhaalmanoeuvre daardoor de auto van Brabham waardoor beiden genoodzaakt waren een pitstop te maken. Daardoor nam coureur Cor Euser (te) gretig de leiding over, raakte meteen met 190 km per uur in een spectaculaire slip en verloor de macht over het stuur. Zo gaat dat verslag nog een tijdje door. Het is verbazingwekkend hoe nauwgezet er schriftelijk verslag wordt gedaan van deze razendsnelle race, alsof je zelf op de tribune zit.
De verslaggever schrijft bijvoorbeeld: Juan Manuel Fangio ligt voorop, hij gaat er vandoor, oh, hij mist een versnelling door een schakelfout en dat kost hem 2 seconden….. alsof de verslaggever meerijdt met een klokje in de hand. Fangio won tenslotte toch nog en van de 16 deelnemende auto’s bleken er maar 5 zonder kleerscheuren uit de race te komen. Behoorlijk wat meer spektakel dus dan in Monaco.
De derde en finale race op 23 augustus in Spa, zou de winnaar op de eindstreep een miljoen dollar bezorgen, en dat bracht een geruchtenstroom op gang. Er zou sprake zijn van racefixingdeals tussen de chauffeurs. Jaguar Sports liet daarom weten dat de race over een onbekend aantal rondes zou worden verreden de zogenaamde ‘sudden death’ race. Dit betekende dat iedereen van het begin af aan zo hard mogelijk ging. Op een gegeven moment ging het gerucht onder de coureurs dat na de 6de ronde zou worden afgevlagd. Dat bleek een vals gerucht zodat de verwarring compleet was. Een uiterst vermakelijke ‘demolition derby’ volgde waarna na 11 rondes, ofwel 75 kilometer, de race werd afgevlagd en Armin Hahne als eerste finishte, drie seconden voor Cor Euser. In een interview uit 2012 kun je lezen, dat hij deze overwinning kiest als hoogtepunt van zijn carrière. Een leuk detail is nog dat hij, tot wanhoop van de monteurs, besloot om de laatste race met gebruikte banden te verrijden en de nieuwe set Bridgestone slicks te weigeren. Een kleine 4 seconden sneller over 11 rondes was het resultaat en deze keuze bracht hem de overwinning.
Verdere Ontwikkelingen
Nadat de 53-ste en laatste blauwe XJR-15 het fabrieksterrein verlaten had, ontwikkelde TWR op dezelfde basis een XJR-15s met een 7 liter V12 motor die 700 PK leverde. De vleugel op het achterdek moest daardoor worden vergroot en de cockpit werd niet alleen groter maar er kwam ook een flinke luchthapper op het dak te staan om de enorme motor te koelen. Nog 5 van deze auto’s zijn gebouwd maar er is nauwelijks iets van bekend. Drie exemplaren waren donkergroen, een was er wit en eentje nog weer blauw. Er is geen enkele documentatie te vinden en zelfs geen foto’s. Een XJR-15s bevindt zich ergens in Engeland, de andere exemplaren zijn naar Japan verscheept.
Waarschijnlijk kwam het daardoor dat TWR benaderd werd door Nissan om een racewagen voor op de weg te ontwikkelingen op basis van de LM. Het project werd R390 genoemd en de auto kreeg een restyling. Het chassis werd vergroot, het ontwerp aangepast en natuurlijk voorzien van een Nissan motor. In 1998 werd er op Le Mans met vier Nissans R390 geracet, die allemaal in de top 10 eindigden.
In 1999 organiseerde de Austin Martin owners club nog een historische race in Donington UK, waarin Bryan Wingfield mee deed met een originele XJR-15. Deze originele Jaguar straatracer, waarmee Cor Euser ooit had meegedaan met alle drie de Continental Challence races, eindige ook in Donington als eerste in zijn klasse. Natuurlijk had je niet anders verwacht van deze ongewone wegracer met spectaculaire kwaliteiten, een Sportscar van Jaguar, die bijna vergeten raakt en blijkbaar niet alleen als belegging dienstdoet, maar waar veel aan te beleven valt.
Technische specificaties
Motor:
Configuratie 60º V12
Locatie Middenmotor, in langsrichting ingebouwd
Constructie Aluminium blok en kop
Cilinderinhoud 5,993 cc
Boring/slag 90.0 mm/78.5 mm
Compressieverhouding 11.0:1
Kleppen 2 klepppen per cilincer, SOHC
Brandstoftoevoer Zytek electronische sequentiele Fuel Injection
Smering Dry sump
Luchttoevoer Atmosferisch
Vermogen 450 bhp bij 6,250 rpm
Koppel 570 Nm bij 4,500 rpm
BHP/Liter 75 bhp / liter
Aandrijving:
Body Met glasvezel versterkt kunststof (carbon fibre)
Chassis Koolstofvezel (Kevlar) monocoque
Wielophanging (v/a) Dubbele wishbones, push-rod geactiveerde schroefveren over dempers
Besturing Tandheugel
Remmen (v/a) Geventileerde remschijven
Versnellingsbak TWR 6 versnelling handbak met straight-cut versnellingen
Aandrijving Achterwielaandrijving
Afmetingen:
Gewicht 1.050 kilo
Lengte/breedte/hoogte 4.800 mm/1.900 mm/1.100 mm
Wielbasis (v/a) 2.780 mm/1.500 mm/1.500 mm (59.1 in)
Wielmaat (v/a) 9.5 x 17 / 13 x 17
Banden (v/a) Bridgestone 245/40 – ZR17 en 335/40 – ZR17; later Good Year
Prestaties:
Vermogen/gewichtsratio 0.43 bhp / kg
Topsnelheid 306 km/h (191 mph) limited; unlimited 215 mph
Acceleratie (0-60 mph) 3.9 s
